Беҙҙең Ҡыйғы
-1 °С
Ҡар
Бөтә яңылыҡтар
ӘҘӘБИ БИТ
18 Февраль 2020, 19:29

“Хыялландым малай саҡтарымда бер ыласын булып осорға”

16 февралдә иң күренекле шағирҙарҙың береһе, яҡташыбыҙ Рафаэль Сафинға 88 йәш тулған булыр ине.

Рафаэль Әхмәтсафа улы Сафин 1932 йылдың 16 февралендә Йыланлы ауылында донъяға килә. Тыуған ауылында тулы булмаған урта мәктәпте тамамлағас, Өфө мәктәп-интернатында уҡыуын дауам итә. 1952 йылдан алып Мәскәүҙә А.М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтында белем ала. Артабан “Совет Башҡортостаны” республика гәзите редакцияһында әҙәбиәт һәм сәнғәт бүлеге мөдире, “Ағиҙел” журналының шиғриәт һәм сәнғәт бүлеге мөдире, 1974–1983 йылдарҙа БАССР Яҙыусылар союзы рәйесе урынбаҫары була. 1992 йылдан М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия театры директорының репертуар буйынса урынбаҫары вазифаһын башҡара.
ТОЛ ҠАТЫНДАР ҺӘМ АЯҠҺЫҘҘАР БЕЙЕҮЕ

Күргәнем бар минең
тол ҡатындар
бейегәнен
45-тә – Еңеү көнөндә.
(О, ул бейеү! Ул дауыллы бейеү
Күҙ алдымда минең бөгөн дә.)

Сәсрәп тора, улар бейегәндә,
күктә түгел, залда ут-йәшен.
Бейей улар берсә көлә-көлә,
һыға-һыға берсә күҙ йәшен.
Ел-ямғырҙа талдар бөгөлә-һығыла
сайҡалыша йылға ярында.
Талдар кеүек бөгөлә-һығыла бейей
тол ҡатындар байрам залында.

Күңелдәре – ярты-йорто бәхет,
етем яҙмыш өсөн тулышҡан;
бейей улар арып йығылғансы,
ләғнәт уҡып ҡанлы һуғышҡа…

Күргәнем бар минең
аяҡһыҙҙар
бейегәнен
45-тә – Еңеү көнөндә.
(О, ул бейеү! Ул ажарлы бейеү
Күҙ алдымдан китмәй бөгөн дә.)

Матур баҫа белмәй улар, ләкин,
күр, уларҙа күпме ут яна!
Йөҙҙәрендә – шатлыҡ, күҙҙәрендә
әле булһа нәфрәт һаҡлана.

Ышанмайым: өҙөлөп ҡалған аяҡ
онотолалыр яйлап, тигәнгә.
Йөрәк тетрәй, туҡ-туҡ һуғылғанда
ағас аяҡ ағас иҙәнгә.
Туҡ-туҡ – гүйә, улар иҫкәртәләр
фажиғәһен үткән һуғыштың.
Туҡ-туҡ – гүйә, шулай раҫлай улар
еңә барыу көсөн тормоштоң.

Күргәнем бар... Сығып киткәнем бар
Ауыр һулап байрам залынан.
Ах, күрмәһәм ине шул бейеүҙе,
ах, күрмәһәм ине яңынан!
1957.
ҠАЙТЫҒЫҘ!
Ҡайтығыҙ!
Әсәйҙәргә йышыраҡ ҡайтығыҙ!
Атланмағыҙ үтә үшән атҡа.
Аҡланмағыҙ: “Ваҡыт, һай, тығыҙ”.
Ҡайтығыҙ!
Әсәйҙәргә йышыраҡ ҡайтығыҙ!
Бар минең дә выждан ҡаршыһында
аҡланғаным: “Ваҡыт, һай, тығыҙ”.
Ҡайтығыҙ!
Ҡайттым бына…
Тыуған төйәгемдә
Әйләндем мин йәнә сабыйға.
Әсәйемдең изге теләктәре
биләүендә генә сағыма
ҡайттым бына, ҡайттым тағы ла.
Шулай булмай, ҡайтһа, ҡайһығыҙ?
Ҡайтығыҙ!
Атлап инеү булды буҫағамды,
юҡҡа сыҡты бөтә ҡайғылар.
Эргәмдә тик, тоғро дуҫтар булып,
өмөттәрем генә ҡалдылар.
Инде әйтмәм: “Ваҡыт, һай, тығыҙ…”
Ҡайтығыҙ!
Йән көйҙөргөс донъя ваҡлыҡтары
ана инде – ята упҡында.
Кемдәрҙеңдер ғәйбәт, ялаһынан
күңелемдә ҡалған юшҡындар
әсәйемдең алсаҡ ҡарашынан
ыуалып, иреп, йыуылып аҡтылар.
Ә кешеләр… улар башҡасараҡ
ҡиәфәттә килеп баҫтылар.
Ҡыйыуҙыр тип уйлап йөрөгәнем
ҡурҡаҡ булып сыҡты,
ул бары тик яҙмыш ҡулындағы
ҡурсаҡ булып сыҡты.
Ҡурҡаҡтыр тип уйлап йөрөгәнем
батыр булып сыҡты,
ер уйылһа, дуҫҡа күпер булып
ятыр булып сыҡты.
Ҡайтығыҙ!
Әсәйҙәргә йышыраҡ ҡайтығыҙ!
Өй артында миләш юҡҡамы ни
ҡыҙарып бешкән ана! Ҡойолор
ул да бер мәл. Аҙаҡ бик ҡайтырҙай
булырһығыҙ, ләкин һуң булыр.
Ҡайтығыҙ!
Саҡыра һеҙҙе
әсә бүләк иткән
кешегә хас аҫыл затығыҙ.
Аҫыл затығыҙға ҡайтығыҙ!
Ҡайтығыҙ!
Әсәйҙәргә йышыраҡ ҡайтығыҙ!
1968.
ҠЫЙҒЫЛАР
(Шаян йыр)
Ҡыйып-ҡыйып ҡына һүҙҙе
һөйләй беҙҙең ҡыйғылар.
Йырҙарында – былбыл моңо,
Телдәрендә – “ҡый” ғына.
Сәскә йыйҙым туғайҙарҙан,
һин килер тип йыйҙым ҡый.
Саҡырҙым ҡый, килмәнең ҡый,
йәндәремде ҡыйҙың ҡый.
Ҡыйғас-ҡыйғас ҡашлы була
беҙҙең Ҡыйғы ҡыҙҙары.
Беҙҙең ҡыйғыр егеттәргә
ҡыйғас ҡаштар тиң бары.
Ҡыйыр-ҡыймаҫ “һөйәм” тигәс,
ышандым да ҡуйҙым ҡый.
Саҡырҙым ҡый, килмәнең ҡый,
йәндәремде ҡыйҙың ҡый.
Беҙгә килһәң, кил йылмайып,
ҡымыҙ һуҙыр еңгәләр.
Йылмаймаһаң, кире бороп
ебәрә лә беләләр.
Һөйөр-һөймәҫ йөрөгәнеңде
әллә ҡайҙан тойҙом ҡый.
Саҡырҙым ҡый, килмәнең ҡый,
йәндәремде ҡыйҙың ҡый.
Ҡыйыш-мыйыш һөйләп тормай,
эшкә тиһәң, ҡыйғылар.
Эй ярһыу ҙа, яғымлы ла
ҡыйғыларҙа тойғолар!
Йөрәгемдең ярһыуҙарын
инде лә саҡ тыйҙым ҡый.
Саҡырҙым ҡый, килмәнең ҡый,
йәндәремде ҡыйҙың ҡый.
1974.
ЫЛАСЫНТАШ*
Асылып та китә күңелдәрем,
Әйгенәмдең эсһәм һыуҙарын.
Әйгенәмдең күрһәм ҡайындарын,
Яҡтырып та китә уйҙарым.
Ҡайттым һиңә, ҡайттым, Ыласынташ.
Ҡоласым – таш, тимә. Ташыңды
мамыҡ түшәк итеп ятайымсы,
күкрәгеңә ҡуйып башымды.
Ыласынташ тарта, тиҙәр ине,
ямғыр яуһа беҙҙә йәшенләп.
Ниндәй ҡөҙрәт, ниндәй тартыу көсө,
әйтсе, ерем, һиндә йәшенгән?
Бар ул ерҙәр, бар ул... Булғаным бар
йәннәттер был тигән яҡтарҙа.
Йәннәттер был тигән яҡтарҙан да
һин түгелме тартып ҡайтарған?
Хыялландым малай саҡтарымда
бер ыласын булып осорға.
Бала саҡтың сая хыялдары
әйләнһәсе һәр саҡ ысынға.
Имгәтә шул бик күп хыялдарҙы,
ҡанаттарын тормош ҡырҡа ла.
Шөкөр ҡыла берәү яҙмышына,
турғай булып ҡына осһа ла.
Йәшнәмәһә миндә йәшендәрең,
эй, Ыласынташым, ташҡынам,
нишләр инем? Донъя ваҡлығынан
сыҡмаҫ ине, тимен, башҡынам.
Нишләр инем, тимен, бәлә-ҡаза
һуғылғанда килеп ҡапҡама,
күкрәгемдә һинең, туған ҡаям,
ыласының ҡанат ҡаҡмаһа?
Ҡайттым һиңә, ҡайттым, Ыласынташ.
Ҡоласым – таш, тимә. Ташыңды
мамыҡ түшәк итеп ятайымсы,
күкрәгеңә ҡуйып башымды.
Кем булһам да, мин бит – һинең балаң.
(Күреп торҙоң насар-яҡшымды.)
Яман аҙым, яманатым менән
ҡарайтмаһам ине ташыңды.
1973
*Ыласынташ – Әй буйындағы ҡая
ҠЫЙҒЫҒА МАҠТАУ ЙЫРЫ
Һыҙылып ҡына таң атҡанда
күктәре ҡыйылалыр.
Көндәрҙең иң яҡтылары
тик Ҡыйғыла ғыналыр.
Тонйорап ҡояш батҡанда
ай ергә моң һуҙалыр.
Кистәрҙең иң серлеләре
тик Ҡыйғыла ғыналыр.
Яҡтыраҡ яналыр бында
йондоҙҙар – күк шәмдәре.
Тик Ҡыйғыла ғыналыр ул
был донъяның йәмдәре.
Йәмдәре һәм ғәмдәре.
Ҡыҙҙарҙың иң сибәрҙәре
тик Ҡыйғыла ғыналыр.
Башҡа ерҙә сибәр булып
тик тойола ғыналыр.
Еңгәләрҙең уҫаллығын
әйтмәһәм дә булалыр.
Ундай аҡыллы уҫаллыҡ
тик Ҡыйғыла ғыналыр.
Ул бындағы ҡунаҡсыллыҡ
үҙенә бер йолалыр.
Шатлыҡтан бер эсер инем,
тик тыйыла ғыналыр.
Игендәре ишелеп уңыр
баҫыу-ҡырҙарымы ул!
Тауҙар ҙа бейеп китерлек
дәртле йырҙарымы ул!
Ғүмеремдең ярҙары ла
тик Ҡыйғыла ғыналыр.
Ҡайтмай торһам, йөрәккенәм
гел уйыла ғыналыр.
Тик Ҡыйғыла ғыналыр ул
был донъяның йәмдәре.
Бында ҡайтһам, арта кеүек
икмәгемдең тәмдәре,
тормошомдоң ғәмдәре.
1986
ЙЫЛМАЙЫУ
Мостай Кәримгә
Ғүмеремдең сыуаҡ иртәһендә,
һары ҡайыш быуып билемә,
мин “Бала саҡ иле” тигән илдән
килә инем Йырҙар иленә.
Белмәй инем әле унда миңә
ниндәй ел иҫерен
ҡай яҡтан,
яҡшылыҡмы күтәреп алыр мине,
яманлыҡмы йығыр аяҡтан.
Килә инем, шулай – үҫмер малай –
эстән генә көйләп, моңайып,
шул сағында миңә юл сатында
тап булды бер ғәжәп Йылмайыу.
Түгел ине, түгел бындай ғына
йылмайыу. Ул – үҙе йыр ине.
Йыры ине утты-һыуҙы кискән
мәрхәмәтле аҡыл иренең.
Онотаһым юҡ миндә шул миҙгелдә
ниндәй оло өмөт тыуғанын.
Хыял менән тулы күңелемде
яҡтыртты ла әйтте: “Туғаным!”
“Ҡара урмандарҙан сыҡҡан саҡта
мин булырмын, – тине, – юлдашың”.
Мин аңланым: ул Йылмайыу барҙа
мең дошманға торор бер башым.
Ҡорос ҡалҡан булып шул Йылмайыу
мәкер менән минең арала,
ҡара урмандарҙан алып сыҡты,
хәүеф-хәтәрҙәрҙән аралап.
Йылмайыуҙың да бар дошмандары,
Йылмайыу ҙа була яралы.
Уға атылған уҡ бик йыш ҡына
минең йөрәгемә ҡаҙалды.
Тик ауманым…
Китеп барам Йырҙар иле буйлап.
Юлым ташлы. Юлым – борма юл.
Йөрәгемдә килә өмөт йыры,
Күңелемдә килә Йылмайыу.
1986
Читайте нас:

© 2020-2024 Сайт издания "Беҙҙең Ҡыйғы"

Свидетельство о регистрации ПИ № ТУ 02-01392 от 12.08.2015г. Выдана Управлением Федеральной службы по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций по Республике Башкортостан. Главный редактор Исмагилова С.Ф.
Телефон
8 (34748) 3-09-84
Электрон почта
Адресы
Республика Башкортостан, Кигинский район с. Верхние Киги, ул. Советская13
Реклама хеҙмәте
8(34748) 3-09-69
Ҡабул итеү бүлмәһе
8(34748) 3-07-05
Яндекс.Метрика